Oι πιο συχνές ερωτήσεις ασθενών για τη χαρτογράφηση σπίλων.
1. Τί είναι η χαρτογράφηση σπίλων;
ΑΠ: Με τον όρο “χαρτογράφηση σπίλων” ουσιαστικά περιγράφουμε την Ψηφιακή Βιντεοδερματοσκόπηση. Η τελευταία αποτελεί τη δερματοσκοπική εξέταση των μελαγχρωματικών ή μη μελαγχρωματικών βλαβών του δέρματος με τη βοήθεια ενός ειδικού υπολογιστή. Οι δυνατότητες που μας προσφέρει το ψηφιακό σύστημα είναι η μεγαλύτερη ψηφιακή ανάλυση των διαφόρων βλαβών καθώς και η φωτογραφική καταγραφή τους. Έτσι, κατά την επανεξέταση μπορούμε να συγκρίνουμε τη μορφή του εξεταζόμενου σπίλου και να εντοπίσουμε με απόλυτη ακρίβεια τις όποιες καλοήθεις ή κακοήθεις αλλαγές στη δερματοσκοπική του εικόνα.
2. Τί είναι η “δερματοσκοπική εξέταση των μελαγχρωματικών βλαβών”;
ΑΠ: Η Δερματοσκόπηση είναι μια δερματολογική τεχνική κλινικής εξέτασης των διαφόρων στοιχείων του δέρματος με τη βοήθεια ενός ειδικού φακού, του δερματοσκοπίου χειρός. Συγκεκριμένα με τη βοήθεια της Δερματοσκόπησης μπορούμε να εντοπίσουμε τα ειδικά χαρακτηριστικά ενός μελανώματος ή μιας καλοήθους βλάβης (πχ σπίλος). Κάθε σημείο που διακρίνουμε με το δερματοσκόπιο αντιστοιχεί σε ιστολογικά στοιχεία της κάθε βλάβης. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει ως αποτέλεσμα η Δερματοσκόπηση να αποτελεί πλέον την πιο αξιόπιστη μέθοδο για τη διάγνωση του μελανώματος και των υπόλοιπων μορφών καρκίνου του δέρματος. Τέλος, μιας και πρόκειται για κλινική, δερματολογική εξέταση, χρησιμοποιείται και για τη διάγνωση πολλών δερματοπαθειών πέρα από το πεδίο της Δερματικής Ογκολογίας.
3. Τί είναι “σπίλος” και τί εννοείται με τον όρο “μελαγχρωματική ή μη μελαγχρωματική βλάβη” στο δέρμα;
ΑΠ: Ο όρος σπίλος είναι το επιστημονικό όνομα της “ελιάς”. Πρόκειται για την πιο συχνή καλοήθη βλάβη του ανθρώπινου σώματος. Πρακτικά όλοι οι άνθρωποι έχουν σπίλους. Οι ελιές αποτελούν μελαγχρωματικές βλάβες, δηλαδή βλάβες με σκουρότερο χρώμα από το υπόλοιπο γύρω δέρμα. Αντίστοιχα με αυτόν το γενικό περιγραφικό όρο κατατάσσονται και μια μεγάλη κατηγορία άλλων καλοήθων στοιχείων, όπως οι εφηλίδες(φακίδες), οι ηλιακές φακές κλπ καθώς και διάφοροι καρκίνοι του δέρματος, όπως πχ το μελάνωμα. Αντίστοιχες βλάβες χωρίς μελανίνη, με ροζ ή κόκκινο χρώμα συνήθως, περιγράφονται με το γενικό όρο “μη μελαγχρωματικές βλάβες”. Κλασσικό παράδειγμα είναι το αιμαγγείωμα.
4. Ποιο άτομο πρέπει να κάνει χαρτογράφηση;
ΑΠ: Όλα τα άτομα που εμφανίζουν αυξημένους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει ένα ετερογενές κομμάτι ατόμων από όλες σχεδόν τις ηλικιακές ομάδες. Συγκεκριμένα τέτοιοι βασικοί παράγοντες είναι ο αυξημένος αριθμός σπίλων ανά άτομο (ιδιαίτερα σε εφήβους και νεαρά άτομα), ο αυξημένος αριθμός άτυπων-δυσπλαστικών σπίλων, το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, άτομα με μεγάλους συγγενείς σπίλους και η χρήση solarium. Επιπλέον παράγοντες κινδύνου που πρέπει να οδηγούν σε τακτική δερματολογική-δερματοσκοπική εξέταση – όχι απαραίτητα ή πάντα χαρτογράφηση με τη χρήση ειδικού μηχανήματος - είναι ο ανοιχτόχρωμος φωτότυπος δέρματος (ξανθά/κόκκινα μαλλιά, ανοιχτόχρωμα μάτια, λευκό δέρμα που καίγεται εύκολα στον ήλιο), η ύπαρξη εφηλίδων (φακίδων) σε μεγάλη έκταση, συγκεκριμένες συνήθειες έκθεσης στον ήλιο (διακοπτόμενη εποχιακή υπερέκθεση με περιορισμένη ηλιοπροστασία, σοβαρά ηλιακά εγκαύματα πριν την ηλικία των 18 ετών) και τέλος η προηγούμενη διάγνωση ενός καρκίνου του δέρματος διαφορετικού από το μελάνωμα (ιδιαίτερα στις μεγάλες ηλικίες).
5. “Έχω στο σώμα μου περίπου 50 ελιές. Πρέπει να τις χαρτογραφήσω όλες; Αν όχι, ποιες είναι οι υποψήφιες;”
ΑΠ: Ασφαλώς και δεν “χαρτογραφούμε” όλες τις ελιές μας. Ωστόσο ο Δερματολόγος μας οφείλει να τις εξετάζει όλες δερματοσκοπικά. Στο ερώτημα για το ποιες θα αναλύσουμε και θα καταγράψουμε ψηφιακά, η απάντηση θα δοθεί από τον ιατρό μας. Τα δερματοσκοπικά και κλινικά κριτήρια δεν είναι πάντα τα φαινομενικά εμφανή στο γυμνό μάτι.
6) Πώς γίνεται;
ΑΠ: Πρόκειται για μια ανώδυνη και ευχάριστη διαδικασία. Πρακτικά φωτογραφίζονται οι σπίλοι με τη βοήθεια ειδικής ψηφιακής δερματοσκοπικής κάμερας, η οποία ονομάζεται ψηφιακό βιντεοδερματοσκόπιο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προξενεί στους εξεταζόμενους η μορφή των σπίλων που προβάλλονται στην οθόνη του μηχανήματος.
7. Έχει κινδύνους η εξέταση αυτή; Απαιτεί ειδική προετοιμασία;
ΑΠ: Κανένας απολύτως κίνδυνος δεν υπάρχει. Η μέθοδος είναι απόλυτα ασφαλής από τη νεογνική περίοδο της ζωής μέχρι οποιαδήποτε ηλικία. Επίσης η εξέταση είναι απόλυτα ασφαλής και για τις εγκύους. Δεν χρειάζεται δε καμία προετοιμασία από τον/την ασθενή.
8. Από ποια ηλικία επομένως μπορεί κάποιος να κάνει αυτή την εξέταση;
ΑΠ: Από τη γέννηση του, αν χρειάζεται. Είναι απόλυτα ασφαλής εξέταση. Στα παιδιά χρησιμοποιείται για τη λεπτομερή παρακολούθηση των συγγενών σπίλων.
9. Πόση ώρα διαρκεί;
ΑΠ: Δεν υπάρχει ακριβής χρονική διάρκεια. Εξαρτάται από τον αριθμό των βλαβών που πρέπει να εξεταστούν. Μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά μέχρι 30’-40’ λεπτά σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Συνήθως όμως είναι μια γρήγορη και ευχάριστη διαδικασία για το εξεταζόμενο άτομο.
10. Κάθε πότε πρέπει να γίνεται;
ΑΠ: Αυτό εξαρτάται από το περιστατικό. Πλέον το πρώτο ραντεβού της επανεξέτασης ορίζεται στους 3 μήνες, επειδή μια βλάβη ύποπτη για μελάνωμα εντός 3 μηνών συνήθως έχει δώσει δερματοσκοπικά σημεία κακοήθους αλλαγής. Στη συνέχεια η συχνότητα της επανεξέτασης κυμαίνεται μεταξύ 3 έως 12 μηνών ανάλογα με διάφορους παράγοντες, όπως ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, αριθμός άτυπων σπίλων ανά άτομο κλπ.
11. «Μήπως πρέπει να εξετάζω τις ελιές μου πριν και μετά το καλοκαίρι; Έτσι δεν θα προλάβω την όποια βλαπτική επίδραση της “ηλιοθεραπείας” που μου αρέσει να κάνω;»
ΑΠ: Η καρκινογένεση είναι μια σχετικά πολύπλοκη και πολυπαραγοντική διαδικασία, της οποίας μας είναι ακόμα άγνωστες αρκετές πτυχές. Η ηλιακή ακτινοβολία έχει αποδεδειγμένη βλαπτική επίδραση στο θέμα των διαφόρων μορφών καρκίνου του δέρματος και ειδικά του μελανώματος. Ωστόσο αυτό δεν συμβαίνει συνήθως ούτε άμεσα ούτε μετά από «ένα καλοκαίρι». Πρέπει να έχουμε ελεγχόμενη έκθεση στον ήλιο, με χρήση αντιηλιακού και με όλες τις γνωστές οδηγίες που συνιστούμε οι Δερματολόγοι. Παρ’όλα αυτά, η εξέταση των σπίλων δεν «δεσμεύεται» απόλυτα από τις εποχές του έτους. Με το έντονο μαύρισμα του δέρματος, κάποια ελιά φυσιολογικά μαυρίζει-σκουραίνει περισσότερο, ανάλογα πάντα και με τον τύπο του δέρματος κάθε ατόμου. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως γίνεται "καρκίνος".
12. Μετά το τέλος της εξέτασης θα μπορεί να έχει και ο ασθενής κάποιες φωτογραφίες των σπίλων που έχουν εξεταστεί;
ΑΠ: Αν το επιθυμεί, ασφαλώς και μπορεί, σε συνεννόηση με τον ιατρό του.
13. Η χαρτογράφηση μας βοηθά μόνο στη διάγνωση του μελανώματος ή και άλλων μορφών καρκίνων του δέρματος;
ΑΠ: Εκτός από το μελάνωμα υπάρχουν και άλλες μορφές καρκίνων στο δέρμα, οι οποίες είναι συχνότερες και όχι τόσο επικίνδυνες για τη ζωή όσο το μελάνωμα. Πολύ συχνά κατά τη διάρκεια της εξέτασης – ιδιαίτερα σε μεσαίας και μεγάλης ηλικίας άτομα - μπορεί να εντοπιστούν και να διαγνωστούν άλλες μορφές καρκίνων του δέρματος, όπως πχ το βασικοκυτταρικό ή το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
14. Κάθε άτομο που υποβάλλεται σε χαρτογράφηση σπίλων, για πόσες προληπτικές χειρουργικές αφαιρέσεις «ελιών» πρέπει να προετοιμάζεται;
ΑΠ: Ξεκινώντας την εξέταση με αυτό τον συλλογισμό, έχουμε κάνει το μεγαλύτερο σφάλμα. Το μεγάλο πλεονέκτημα της «χαρτογράφησης» δεν είναι μόνο η πολύ πρώιμη και έγκαιρη διάγνωση ενός αρχόμενου μελανώματος, αλλά και η αποφυγή περιττών χειρουργικών εξαιρέσεων καλοήθων στοιχείων, όπως οι ελιές.
15. Το μηχάνημα της χαρτογράφησης μπορεί να κάνει μόνο του διάγνωση ενός μελανώματος;
ΑΠ: Αρκετά καινούρια συστήματα ψηφιακής δερματοσκόπησης προσφέρουν τη δυνατότητα αυτόματης ανάλυσης και βαθμολόγησης της κάθε βλάβης. Ωστόσο όλα τα συστήματα αυτοματοποιημένης διάγνωσης παρουσιάζουν περιορισμούς. Η ψηφιοποιημένη ανάλυση είναι πολύ χρήσιμη για τον εξειδικευμένο ιατρό, όμως δεν μπορεί να είναι αποδεικτική ούτε καλοήθειας ούτε κακοήθειας μιας βλάβης. Δεν έχει αποδειχθεί σε καμία αξιόπιστη έρευνα – μέχρι στιγμής – η διαγνωστική ανωτερότητα κάποιου μηχανήματος με σύστημα αυτοματοποιημένης διάγνωσης από έναν Δερματολόγο άριστα εκπαιδευμένο στη Δερματοσκόπηση.
16. Ποια η διαφορά πλέον με αυτή την εξέταση σε σχέση με τα κλασσικά δεδομένα; (ABCD κλπ) Τί καινούριο προσφέρει;
ΑΠ: Μέχρι τώρα για τη διάγνωση του μελανώματος χρησιμοποιούνταν ο κλασσικός κανόνας του ABCD (Asymmetry, Borders, Color, Diameter), ο οποίος βασίζεται στην ασυμμετρία, τα ασαφή όρια, τη χρωματική ετερογένεια και τη διάμετρο >6 χιλιοστών των τυπικών μελανωμάτων. Ωστόσο, με τη χρήση της Δερματοσκόπησης μπορούμε πλέον να διαγνώσουμε περιπτώσεις μελανωμάτων που εμφανίζουν σχετική συμμετρία μακροσκοπικά, δείχνουν να έχουν σαφή όρια και σχετική χρωματική ομοιογένεια με το γυμνό μάτι και διάμετρο <6 χιλιοστών. Διακρίνουμε δηλαδή στοιχεία τα οποία δεν μπορούν να είναι ορατά με την κλασσική δερματολογική εξέταση ακόμη και από πολύ έμπειρους ιατρούς. Η διάγνωση ενός μελανώματος σε πολύ αρχικό στάδιο ουσιαστικά αποτελεί θεραπεία και όχι απλή αντιμετώπιση του.
17. «Παρ’όλα αυτά, αν έχω μια ελιά που είτε δεν μου αρέσει αισθητικά είτε ο γιατρός μου προβληματίζεται, γιατί να μην την αφαιρέσω προληπτικά;»
ΑΠ: Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε πως όπως κανείς χειρουργός, παραδείγματος χάριν, δεν αφαιρεί τη χοληδόχο κύστη μας προληπτικά και δίχως να έχει στα χέρια του αντίστοιχο υπερηχογράφημα, έτσι δεν πρέπει να αφαιρείται κανένα στοιχείο του δέρματος αν δεν υπάρχει δερματοσκοπική εικόνα της βλάβης. Ακόμη και αν αφαιρέσουμε μια ελιά για αισθητικούς ή πρακτικούς λόγους (απόλυτα λογικό και αποδεκτό), οφείλουμε να γνωρίζουμε τι είναι αυτό που αφαιρέσαμε παρέχοντας και τις σωστές κλινικές πληροφορίες στον Παθολογοανατόμο που θα εξετάσει την ιστολογική εικόνα της αφαιρεθείσας βλάβης. Επιπλέον οι ελιές που αφαιρούνται χειρουργικά σε ορισμένα σημεία του σώματος μας με μεγάλη τάση του δέρματος (πχ πλάτη) συχνά καταλήγουν σε ουλές που είναι μη αποδεκτές αισθητικά. Αν έχουμε γεμίσει το σώμα μας με ουλές, αφενός διαταράσσεται η αισθητική αρμονία που έχει το δέρμα κάθε ανθρώπινου σώματος, αφετέρου πρέπει να γνωρίζουμε πως πάνω σε παλιές και μεγάλες ουλές μετά από έκθεση χρόνων στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να αναπτυχθούν σχετικά επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα του δέρματος σε μεγάλη ηλικία. Επομένως, η Δερματοσκόπηση-Χαρτογράφηση ορίζει και το μέτρο των αφαιρέσεων βλαβών είτε ιατρικής αιτιολογίας (πραγματικά ύποπτη βλάβη) είτε κοσμητικής. Βρίσκει συνεπώς εφαρμογή στην πράξη το ιπποκρατικό ρητό της Ιατρικής επιστήμης «ὠφελέειν, ἢ μὴ βλάπτειν».
18. Είναι τελικά τόσο συχνό το μελάνωμα ώστε να χρειάζεται όλη αυτή η διαδικασία των προληπτικών ελέγχων είτε με τη συμβατική είτε με την ψηφιακή Δερματοσκόπηση;
ΑΠ: Με μια μονολεκτική απάντηση θα λέγαμε «ναι!» χωρίς δεύτερη σκέψη. Από τις βάσεις στατιστικών δεδομένων πρέπει να συγκρατήσουμε πως το μελάνωμα αποτελεί τον 5ο συχνότερο καρκίνο στις ΗΠΑ και μάλιστα τον συχνότερο στις ηλικίες 25-29 (2ος σε συχνότητα συνολικά στις νεανικές ηλικίες μεταξύ 15-29 ετών). Δυστυχώς είναι ο μοναδικός από τις 7 συχνότερες μορφές καρκίνων που συνεχίζει να έχει αυξητική τάση στην εμφάνιση του. Ωστόσο η πρόληψη κυριολεκτικά σώζει. Χαρακτηριστικά, η 5ετής επιβίωση (δείκτης επιτυχούς αντιμετώπισης νεοπλασιών) μπορεί να φτάσει περίπου το 90% σήμερα, ενώ το ποσοστό ήταν στο 49% πριν 60 χρόνια. Η συμβολή της Δερματοσκόπησης και της Χαρτογράφησης είναι τεράστια γιατί μας βοηθούν να διαγιγνώσκουμε το μελάνωμα σε πολύ αρχικό στάδιο όπου είναι απόλυτα αντιμετωπίσιμο, πρακτικά ιάσιμο.
19. Μετά από όλα αυτά πώς θα χαρακτηρίζαμε τη Δερματοσκόπηση-Χαρτογράφηση σπίλων με λίγες λέξεις και ποιο είναι το μεγάλο τους όφελος για τον κόσμο;
ΑΠ: Η μέθοδος είναι γρήγορη, ασφαλής, απόλυτα αξιόπιστη και αποτελεσματική για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου του δέρματος και κυρίως του μελανώματος.
Το μεγάλο όφελος είναι διπλό. η πολύ πρώιμη διάγνωση αρχόμενων μελανωμάτων και η ασφαλής αποφυγή περιττών χειρουργικών αφαιρέσεων καλοήθων στοιχείων του δέρματος μας.
Comments